لوله چیست؟

لوله‌ها یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین مصالح و لوازم کاربردی در صنعت و البته در ساخت‌و‌ساز به حساب می آید و نمونه‌های بسیار مختلفی از آن‌ها در طول تاریخ مورد استفاده بشر قرار گرفته است. شاید بتوان قدیمی‌ترین لوله‌ها را به عصر مصری‌ها و سومری‌ها نسبت داد که از چوب و ساقه گیاهان به منظور انتقال آب از جایی به جای دیگر استفاده می‌کردند.
امروزه با گسترش صنعت شاهد ظهور و ساخت و تولید طیف وسیعی از لوله‌های صنعتی و ساختمانی هستیم که هر یک از آنها کارایی و ویژگی متفاوتی از بقیه داشته است و حتی روش‌های ساخت و تولید آن‌ها نیز با یکدیگر فرق می‌کند.
مهندسان حوزه صنایع و تاسیسات، لوله‌ها را با توجه به کارایی، شکل، اندازه و متریال مورد استفاده در آن‌ها به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌کنند و هر کدام از این مدل های مختلف لوله، مناسب استفاده در شرایط و مکان خاصی بوده است که باید به آن توجه ویژه شود.
شناخت و انتخاب دقیق نوع لوله برای پروژه و مکانی که نیاز به سیستم لوله‌کشی دارد می‌تواند اولین قدم به منظور بالا بردن راندمان و صرفه‌جویی در هزینه‌های شما باشد. با ما همراه باشید تا با بررسی کامل و جامع لوله‌ها، شما را در انتخاب درست یک لوله مناسب و با کیفیت همراهی کنیم.

در این مقاله قصد داریم که مدل های مختلف لوله، کارایی های آن‌ها و حتی فرآیند ساخت و تولید لوله‌ها را برای شما به تفصیل بیان کنیم. .

لوله‌ها مدل های بسیار مختلفی دارند و دسته‌بندی‌های مختلفی از جنبه‌های گوناگون مثل جنس، سایز، کارایی و حتی فرآیند ساخت و تولید برای آن‌ها تعریف شده است. اما به طوری کلی لوله‌ها را بر اساس جنس و متریال به دو دسته کلی لوله‌های فلزی و لوله‌های غیرفلزی تقسیم می کنند

 

لوله چیست؟

لوله یک استوانه تو خالی بوده است که عموما سطح مقطعی به شکل دایره‌ دارد و به منظور انتقال موادی که سیال (مایعات، گازها، و همچنین بعضی مواد جامدی ریز و پودری) هستند و می‌توانند از جایی به جای دیگر حرکت کنند، استفاده می شود و اغلب از جنس فلزات و یا مواد پلاستیکی ساخته و تولید می‌شود.
استانداردهای بین‌المللی و ملی مختلفی برای ساخت و تولید لوله‌ها وجود دارد و آن‌ها را عموما با رعایت یک یا چند مورد از این استانداردها ساخته و تولید می‌کنند؛ به همین دلیل بسته به نوع لوله انتخابی شما که از چه استاندارد و موادی در آن استفاده شده،قیمت لوله و البته کیفیت آن نیز متفاوت بوده است.
سطح مقطع لوله‌ها لزوما دایره‌ای و گرد نیستند و مدل های دیگری به شکل مربع و مثلث هم وجود دارند؛ اما به دلیل اینکه حرکت مواد در لوله‌های استوانه‌ای و گرد راحت‌تر بوده است، لوله‌های دایره‌ای محبوب‌تر هستند و بیشترین کارایی را در انواع صنایع دارند.
اگر بخواهیم دقیق‌تر به این مورد نگاه کنیم، عموما در صنایع به منظور نام‌گذاری لوله‌های با سطح مقطع دایره‌ای از کلمه ((pipe)) استفاده می‌شود و برای مدل های دیگر کلمه ((tube)) به کار برده می‌شود.
اما در بیشتر نقاط جهان pipe یا همان لوله کارایی زیادی دارد. لوله‌ها در انواع صنایع کوچک و بزرگ و همچنین در منازل و ساختمان‌ها کارایی بسیاری دارند. سیستم لوله‌کشی صنعتی که در صنایع، کارخانجات و نیروگاه‌ها به کار برده می شود را piping و سیستم لوله‌کشی ساختمانی را plumping می‌گویند.
سیستم‌های لوله‌کشی در انواع صنایع به منظور تکمیل مسیر و مرتبط کردن لوله‌ها به همدیگر از اتصالات استفاده می‌کنند که مدل های مختلفی از جمله، زانو، سه راهی دارند.
این اتصالات یا به صورت قطعات جداگانه ساخته می‌شوند و یا خود لوله را با فرآیندهایی حرفه ای خم کرده و شکل می‌دهند. در هر کدام از این حالت‌ها اتصالات نقش بسیار مهم و اساسی را در سیستم لوله‌کشی ایفا می‌کنند و باید حتما کیفیت و استانداردهای لازم را داشته باشند.

لوله‌ها به طور کلی توسط قطری که دارند مشخص و گروه بندی می‌شوند و برای این کار از محاسبه دو نوع قطر قطرثابت خارجی ((OD)) و قطر داخلی لوله ((ID)) استفاده می‌کنند.
لوله‌ها را اغلب با استانداردها و قطر و اندازه‌های ثابتی در صنایع ساخته و تولید می‌کنند؛ اما گاهی لوله‌هایی با اندازه و حتی استاندارد سفارشی نیز ساخته و تولید می‌شود که در صنایع حساس و راهبردی مثل صنعت نفت و پتروشیمی کارایی دارند.

کلاس در لوله چیست؟

کلاس‌های بسیار مختلفی در دنیا به منظور رده‌بندی لوله‌ها از جنبه‌های مختلفی مثل، ضخامت، فشار، وزن وجود دارد که مهم‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها سیستم ارائه شده به وسیله سازمان استاندارد آمریکا به نام استاندارد ((ANSI)) بوده است که بیشتر مهندسان و تکنسین‌ها در سرتاسر دنیا از جمله کشور خودمان از این روش به منظور کلاس‌بندی لوله‌ها استفاده می‌کنند.
در این روش درجه‌بندی لوله‌ها بر اساس توانشان در مقابل فشار صورت می‌گیرد و برای بیان این ویژگی از واحدی به نام ((schedule number)) یا عدد اسکجوئل که همان شماره رده‌بندی لوله بوده است، استفاده می گردد.
در صنایع، اسکجوئل لوله، بیان‌گر مشخصات پایه و اساسی از جمله ضخامت، ابعاد لوله و فشار قابل تحمل برای لوله‌ها بوده است.
یازده عدد اسکجوئل در صنعت برای بیان ویژگی‌های لوله‌ها و رده‌بندی آنان وجود دارد که در زیر نام می بریم:
۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰، ۶۰، ۸۰، ۱۰۰، ۱۲۰، ۱۴۰، و ۱۶۰.
فرمول محاسبه عدد اسکجوئل لوله‌ها به شکل زیر بوده است و عدد بدست آمده را با گرد کردن به صورت یکی از اعداد یازده‌گانه بالا بیان می‌کنند.

(( Schedule number = (1000) (p/s) ))

در فرمولی که ذکر شد p بیان‌گر فشارکاری داخلی و s به معنای تنش مجاز مصالح در شرایط استفاده بوده است.
به طور مثال، لوله‌های فولادی معمولی دارای تنش مجاز ۱۰۰۰۰ ((psi))، در شرایط استفاده فشار داخلی ۳۵۰ ((psig)) هستند که طبق فرمول، عدد اسکجوئل برای این لوله‌ها در این شرایط عدد 40 بوده است.
استانداردها و کلاس‌بندی‌های متفاوت دیگری برای لوله‌ها طراحی شده است، اما به طور کلی و رایج لوله‌ها را با دسته‌بندی زیر می‌شناسند و استفاده می‌کنند.

• لوله از نوع استاندارد: برای لوله‌های ساختمانی و سیستم‌هایی با فشار کم
• لوله‌ از نوع تحت فشار: جهت انتقال مواد در فشار و دما های بالا
• لوله‌ از نوع خطوط صنعتی: مورد کاربری در خطوط انتقال نفت و پتروشیمی

در صنایع جداولی کاربردی برای مدل های مختلف لوله‌ها از نظر شکل، سایز، قطر طراحی شده است که کار را برای انتخاب لوله‌ها آسان تر می‌کنند. جدول وزن و اشتال لوله یکی از کاربردی ترین نوع این دسته‌بندی‌ها بوده است.
لوله‌ها در هر مکان و شرایطی که استفاده شوند، باید استانداردهای لازم در ساخت تولید و به کارگیری آن‌ها رعایت شده باشد تا از خطرات و خسارات احتمالی در آینده جلوگیری به عمل آید.

مدل های مختلف لوله

لوله‌ها مدل های مختلفی دارند و دسته‌بندی‌های مختلفی از جنبه‌های گوناگون مثل جنس، سایز، کاربرد و حتی فرآیند ساخت و تولید برای آن‌ها تعریف شده است. اما به طوری کلی لوله‌ها را بر اساس جنس و متریال مورد استفاده در آن تقسیم بندی و نامگذاری می‌کنند.

لوله‌ها به دو دسته کلی تقسیم بندی می‌شوند:

• لوله‌ از نوع فلزی
• لوله‌ از نوع غیرفلزی

هر کدام از این دو دسته، خود مدل های مختلف و اشکال گوناگونی دارند که در ادامه به بررسی پرکاربردترین آن‌ها خواهیم پرداخت.

لوله‌ از نوع فلزی

این گروه همان‌طور که از نامشان پیداست از انواع مختلفی از فلزات ساخته و تولید می‌شوند و عبارتند از:

• لوله‌ از نوع فولادی
• لوله از نوع  چدنی
• لوله از نوع مسی

لوله‌ از نوع فولادی
این دسته از لوله‌ها که از جنس آهن می‌باشند را می‌توان پراستفاده‌ترین و گسترده‌ترین مدل لوله از نظر انواع لوله دانست. لوله‌ از نوع فولادی در مدل های متفاوت و کاربردهای مختلفی ساخته و تولید می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:

لوله از نوع گالوانیزه
این مدل از لوله که از ورق های فولادی ساخته و تولید می شود به سه دسته سبک، متوسط و سنگین دسته‌بندی می‌شود. لوله از نوع گالوانیزه به دلیل استحکام بالا و مقاومت در برابر خوردگی از گذشته تا کنون به عنوان یک لوله قابل اعتماد در سیستم‌های لوله‌کشی خانگی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

 

 

لوله از نوع مسی

لوله‌ از نوع مسی در برابر خوردگی بسیار مقاوم‌اند و اغلب در سیستم‌های لوله‌کشی آب از آن‌ها استفاده می‌شود و عموما نسبت به رقبای پلاستیکی خود قیمت به مراتب بالاتری دارند، اما کیفیت و دوام بالای آن‌ها می‌تواند این مورد را پوشش دهد. لوله‌ از نوع مسی به دو دسته ثابت و انعطاف‌پذیر تقسیم بندی می‌شوند.

 

 

لوله از نوع داربستی

این لوله‌های فولادی شاید تنها نوع از لوله‌ها باشند که به منظور انتقال و جابجایی مواد مورد استفاده قرار نمی‌گیرند؛ بلکه کارایی اصلی آن‌ها، استفاده در داربست‌های ساختمانی بوده است. این نوع از لوله‌ها بسیار مقاوم هستند و طول عمر نسبتا خوبی نیز دارند.

 

 

 

لوله از نوع چدنی

لوله‌های چدنی که با روش ریخته‌گری ساخته و تولید می‌شوند، مقاومت و طول عمر نسبتا خوبی دارند و اغلب در سیستم‌های لوله‌کشی با فشار پایین مورد استفاده قرار می‌گیرند و جزو لوله‌های صنعتی محسوب می‌شوند.

 

 

لوله از نوع مانیسمان

برای آشنایی با لوله از نوع مانسیمان و مدل های مختلف آن اول از هرچیز باید بدانید که این لوله‌ها همان لوله‌های فولادی بدون درز هستند و از مستحکم‌ترین و قابل اعتمادترین مدل های لوله به منظور انتقال مواد صنعتی به حساب می‌آیند. ویژگی اصلی این مدل از لوله‌ها نحوه ساخت و تولید آن‌هاست که باعث می‌شود ریسک نشتی مواد در خطوط انتقال را به کم‌ترین مقدار خود برساند.

لوله از نوع غیرفلزی

لوله‌های غیرفلزی مدل های مختلفی دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از، لوله‌ از نوع پلی‌اتیلن، لوله‌ از نوع بتنی، لوله‌ از نوع پلاستیکی و لوله از نوع سیمانی

 

 

لوله از نوع پلی‌اتیلن

لوله‌ از نوع پلی‌اتیلن که از مشتقات نفتی ساخته و تولید می‌شوند، امروزه به یکی از پرکاربردترین مدل های مختلف لوله در منازل و ساختمان‌ها تبدیل شده است. از مزایای این لوله‌ها می‌توان به سبک بودن، نصب راحت و سریع و قیمت مناسباین مدل از لوله ها اشاره کرد.

 

 

لوله از نوع بتنی

لوله‌ از نوع بتنی که از قالب‌گیری بتن درست می‌شوند، از گروه لوله‌های صنعتی بوده و با توجه به مدل های مختلف آن یعنی، ساده و مسلح ((ترکیب شده با فلز)) در انواع سیستم‌های لوله‌کشی با فشار بالا و همچنین کم فشار استفاده می‌شوند. وزن بالای این نوع از لوله‌ها حمل‌و‌نقل آن‌ها را کمی دشوار می‌کند.

 

 

لوله از نوع پلاستیکی

این نوع لوله‌ها به دلیل سبک بودن و انعطاف پذیری بالایی که دارند در سال‌های اخیر بسیار مورد استقبال صنعت‌گران و مردم عادی قرار گرفته‌اند. لوله‌ از نوع پلاستیکی به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، برای انتقال انواع مایعات از جمله آب و مواد شیمیایی بسیار مناسب و پرکاربرد هستند.

لوله از نوع  سیمانی

این نوع از لوله‌ها که از ترکیب سیمان و آزبست به دست می‌آیند در برابر خوردگی بسیار مقاوم هستند اما، در مقابل ضربه نمی‌توانند تاب بیاورند. از دیگر ویژگی‌های این مدل از لوله می‌توان به سبک و مقرون‌به‌صرفه بودن آن‌ها اشاره کرد.

 

فرآیند ساخت و تولید لوله

این نوع از لوله‌ها معمولا به دو روش کلی ساخته و تولیدمی‌شوند که عبارت است از:

• لوله‌ از نوع بدون درز
• لوله‌ از نوع جوشکاری شده

در روش ساخت و تولید بدون درز، همان‌طور که از نامش پیداست، لوله‌ها هیچگونه درز و یا اتصالی در خود ندارند. در این روش، لوله از یک شمش فولادی گرد ساخته و تولیدمی‌شود.
شمش را تحت فشار و گرمای بسیار زیادی قرار می‌دهند، سپس با ابزارآلات مخصوصی ((سمبه و قالب)) شمش را سوراخ می‌کنند و این شمش که اکنون به صورت یک استوانه درآمده را تحت کشش و چرخاندن قرار می‌دهند تا به شکل دلخواه خود دست پیدا کنند.در مرحله بعدی مواد اسیدی مخصوصی را به تمام سطح لوله‌ها می‌زنند و بدین ترتیب لوله بدون درز ما آماده می گردد.

اما روش پرکاربرد دیگر در ساخت و تولید لوله‌های فلزی، استفاده از جوش‌کاری بوده است. در این روش ورق‌های فلزی را خم و رول می‌کنند، سپس محل به هم رسیدن ورق را با جوش‌کاری به هم وصل و مهر و موم می‌ کنند.
به منظور این کار ورق‌ها را در اندازه‌های معینی برش داده و با استفاده از غلطک‌های به خصوصی آن‌ها را رول می‌کنند تا دو سر ورق کنار یکدیگر قرار بگیرد. بعد از آندرز لوله در محیطی خنثی شیمیایی، جوش داده می‌شود. اغلب قسمت جوش‌کاری شده در این لوله‌ها ضعیف‌ترین قسمت از نظر مقاومت و استحکام هستند.

فرآیند ساخت و تولید لوله‌های غیر فلزی

مدل های مختلف غیرفلزی لوله‌ها که شامل لوله‌ از نوع سیمانی، بتنی، پلی‌اتیلن و پلاستیکی هستند نیز، فرآیندهای ساخت و تولید مخصوص به خود را دارند که به بیان آن‌ها می‌پردازیم.
لوله‌ از نوع پلی‌اتیلن و پلاستیکی که عموما از مواد با پایه نفتی از جمله PVC، P.E، و P.P ساخته و تولید می‌شوند، فرآیند ساخت و تولید تقریبا مشابهی را دارند؛ به این صورت که مواد نفتی پایه به صورت مذاب به درون قالب‌ها ریخته می‌شوند و پس از سرد شدن از دستگاه جدا می‌گردند.
در فرآیند تولید لوله‌های سیمانی، ماده خمیری شکلی که از ترکیب سیمان، آزبست و سیلیس تحت شرایطی خاص ساخته و تولید می‌شود را درون غالب هایی ریخته و پس از خشک شدن، لوله‌های سیمانی را از قالب ها جدا می‌کنند.
برای ساخت و تولید لوله‌های بتنی دو روش کلی وجود دارد؛ در روش اول بتن را در قالب‌های آماده می‌ریزند و پس از خشک شدن از قالب جدا می‌کنند که به این لوله‌ها، لوله از نوع بتنی ساده می‌گویند. در روش دوم به منظور بالا بردن استحکام لوله، میلگردهای فولادی را در قالب کار می‌گذارند و سپس عملیات بتن‌ریزی را انجام می‌دهند که به لوله‌های تولید شده با این روش لوله از نوع بتنی مسلح می‌گویند.

کاربرد مدل های مختلف لوله

همین‌طور که گفته شد امروزه مدل های مختلفی از لوله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر کدام برای کاربرد و مکانی خاص ساخته و تولید می‌شوند. لوله‌ها اغلب در انواع صنایع بزرگ از جمله صنعت نفت وگاز، پتروشیمی، سیستم لوله‌کشی شهرها، کارخانه‌ها و صنعت ساختمانی کارایی دارند. به طور کلی می‌توان کاربرد لوله‌ها را به شکل زیر بیان کرد:

• کاربرد در انتقال مواد نفتی و پالایشگاهی
• کاربرد در خطوط انتقال آب
• کاربرد در سیستم لوله‌کشی کارخانه‌ها و تولیدی‌ها
• کاربرد در سیستم فاضلاب
• کاربرد در لوله‌کشی آب منازل

 

 

انتقال مواد نفتی و پالایشگاهی

این مدل از لوله‌ها به دلیل حساسیت و ارزش بالای موادی که انتقال می‌دهند، استانداردها و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند و باید در برابر هرگونه خوردگی، نشتی و شکستگی مقاوم باشند. لوله‌های استفاده شده در انتقال این مواد عموما از انواع فولادی و مانیسمان ساخته وتولید می شوند.

خطوط انتقال آب

در خطوط انتقال آب که ممکن است بین یک مخزن تا شهر، بین مزارع کشاورزی  باشد از مدل های مختلف لوله‌ها استفاده می‌شود که از جمله می‌توان به لوله‌ از نوع پلاستیکی و پلی‌اتیلن اشاره کرد. نکته مهم و قابل توجه در انتخاب لوله‌های این خطوط، عدم خوردگی و انعطاف‌پذیری بالای آنها بوده است.

سیستم لوله‌کشی در کارخانجات و تولیدی‌ها

لوله‌های به کار برده شده در این مکان‌ها باید علاوه بر مقاومت و مقرون‌به‌صرفه بودن، توانایی حمل طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی و اسیدی را نیز داشته باشند. اغلب در این محیط‌های صنعتی از مدل های مختلف لوله‌های سیمانی، مسی، پلاستیکی و فلزی استفاده می‌شود.

سیستم فاضلاب

با گستردگی شهرها و صنایع در سال‌های اخیر، دفع فاضلاب‌های شهری و صنعتی به یک دغدغه همیشگی برای مسئولان شهری تبدیل شده است. از این جهت شاهد گسترش و بهینه‌سازی سیستم‌های دفع و انتقال فاضلاب در اکثر شهرهای جهان می‌باشیم.
پر کاربردترین مدل های لوله به منظور استفاده در فاضلاب‌ها، لوله‌های سیمانی و بتنی بوده اند که از مهم‌ترین ویژگی‌های آن‌ها دوام و کیفیت بالا و قیمت مناسب آن بوده است.

لوله‌کشی در آب منازل

انتقال آب از شالوده‌های آب شهرها به منازل و تقسیم بندی آن به قسمت‌های مختلف ساختمان از مهم‌ترین کاربری های لوله‌ها بوده است. سیستم لوله‌کشی ساختمانی باید حتما مقرون‌به‌صرفه و بادوام باشد. مدل های مختلفی از لوله‌ها در سیستم لوله‌کشی منازل استفاده می‌شوند که اصلی ترین آن‌ها لوله‌ از نوع فلزی مسی و فولادی و همچنین لوله‌ از نوع پلی‌اتیلن هستند.

سخن پایانی

لوله و سیستم لوله‌کشی در دنیای امروزی یک بخش حیاتی و جدایی‌ناپذیر از زندگی و صنعت بوده است که بدون آن ادامه حیات جدید بشر مقدور نبوده و دچار اختلالات می‌گردد.
ما در این نوشته سعی کردیم شما را با مدل های مختلف لوله‌ها، کارایی و ویژگی‌های آنان آشنا کنیم. انتخاب و استفاده از لوله‌ها برای کاربردها و مکان‌های مختلف یک امر تخصصی بوده و نیازمند دانش کافی در زمینه مواد و تاسیسات بوده است.
اگر شما در این موارد آگاهی دارید و مدل های مختلف لوله و کارایی های آن را می‌شناسید خوشحال می‌شویم که تجربیاتتان را با ما به اشتراک بگذارید.

تسمه نوردی چیست؟

جهت خرید یا استعلام قیمت تسمه نوردی (آهنی) میتوانید با شماره های زیر در ارتباط باشید.
09125905879
09129678590